Neden meleklere iman imanın şartlarından biridir ve neden meleklere iman etmemek insanı dinden çıkarır

“Bir şey sabit olursa levazımıyla sabit olur” kaidesi meşhurdur. Bir şey için kaçınılmaz lâzımlar, yani özellikler, şartlar vardır. O şeyi bunlardan ayrı düşünemezsiniz. Meselâ, ruh dendi mi hayat onun lâzımıdır; hayatı ruhtan ayıramazsınız.

Diğer bir önemli itikat kaidesi: “İman tecezzi kabul etmez.” Yani iman rükünlerini birbirinden ayrı düşünerek, bir kısmına inanıp diğerlerine inanmamak olmaz. “İman, altı rüknünden çıkan öyle bir vahdanî hakikattir ki, tefrik kabul etmez. Ve öyle bir küllîdir ki, tecezzi kaldırmaz. Ve öyle bir küll dür ki, kabil-i inkısam olmazlar.” Asâ-yı Musa

Bunlardan birine inanmayan insana mü’min denilmez. Meselâ Allah’a inanan fakat âhirete inanmayan insan mü’min değildir. Bu adam için, “Allah inancında mü’min” fakat “âhiret inancında kâfir” gibi ikili bir tasnif yapılamaz. Bu böyle olduğu gibi, Allah inancı da tecezzi kabul etmez. Yani, “Allah’ın varlığına inanırım, ama kadim olduğunu kabul etmem” diyen bir insan Allah’a değil kendi zihninde kurduğu bir ilâha inanmış olur.

İslâm'da iman esaslarından ikincisi Allahu Teâlâ'nın melekleri olduğuna inanmaktır. Melekler, Hak Teâlâ'nın kelâmı olan vahy-i ilâhiyi, Allah'ın peygamberlerine, semavî âlemden, insanlık âlemine nakleden Allah Elçileri, bu âlemin nizamını sağlayan ilâhî vasıtalar, nuranî varlıklardır. O halde, vahy-i ilâhiye ve peygamberlere inanmak, ancak meleklere inanmakla olur. Diğer bir tabirle; peygamberlere inanmadan önce, onlara peygamberliği getiren meleğin varlığına inanmak gerekir. Bu bakımdan, meleğin varlığına iman, peygamberliğe de iman demektir. Meleği inkâr ise, peygamberliği de inkâr manasına gelir. İşte bu sebepledir ki, meleklere iman, iman esasları esasında Allah'a imandan sonra yer almış, daha sonra da, kitaplara ve peygamberlere iman etmek zikredilmiştir. "Peygamber, Rabbi tarafından indirilene (Kur'an'a) inandı, mü'minler de inandılar. Her biri, Allah'a, melek/erine, kitaplarına ve peygamberlerine inandılar" (el-Bakara, 2/285).

Kur'ân-ı Kerîm'de bir çok âyetlerde iman esasları bazen birkaçı, bazen hepsi bir arada beyan edilmiştir. Ey iman edenler! Allah'a, peygamberine, peygamberine indirdiği Kitap'a ve daha önce indirdiği kitap'a iman edin. Kim; Allah'ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberlerini ve ahiret gününü inkâr ederse, şüphesiz ki o, derin bir sapıklığa düşmüştür" (en-Nisâ, 4/136).
Melekler uçar mı yoksa yüzer mi? Kuran'da onlar için, yüzerler, denilmesinden maksat nedir?
Kur’an’da yalnız Naziat suresinin 3. ayetinde “sabihat=yüzenler” olarak ifade edilenlerin melekler olduğuna dair yorumlar vardır. Bunun yanında değişik yorumlar da söz konusudur(bk.Taberî, İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri).  Hz. Ali, Hz. Abdullah b. Mesud’dan  bunların melekler olduğuna dair rivayetler vardır(bk. İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri).  Bu rivayetler esas alındığında, ayetin manası, birkaç şekilde yorumlanmıştır:

a.    Mucahid’e göre, melekler gök ve yerin ufuklarında süratle  gezdikleri için, mecaz olarak onlara yüzenler” denilmiştir. Nitekim, süratli at için de aynı tabir kullanılır(Taberi, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri).

b.    Yine gelen bir rivayete göre,  Hz. Ali ve Hz. Abdullah b. Mesud tarafından  buradaki “sabihat”; “Müminlerin canını alırken yumuşak davranan, nefislerde dalgıç gibi yüzen melekler” şeklinde açıklanmıştır(Razî, ilgili ayetin tefsiri).

Demek ki, ayette geçen “yüzenler” tabiri, melekler için kabul edildiğinde, mecaz bir ifade olarak kabul edilmiştir, gerçek bir yüzme anlamında değildir.

Bu Surede, "şiddetle çekmek", "yavaşça çekmek", "yüzüp gitmek", "yarışıp geçmek" ve "iş çevirmek" gibi beş işi yapanlara yemin edilmiş, cevabı da daha sonra gelenlerden elde edilen karine ile bilindiği için zikredilmemiştir ki, "Bunlar olacak, o kıyamet ve öldükten sonra dirilme gerçekleşecek." demektir.

Bu âyetlerin içinde geçen bu kelimelerin birçok mânâya gelme ihtimalinden dolayı tefsirciler birçok yorum nakletmişlerdir:

1- Hepsi meleklerdir: "boğa boğa, daldıra daldıra şiddetle can alan melekler", yahut "kâfirlerin canını alan azap melekleridir." Nâşitât, tatlı ve yumuşak bir şekilde can alan, müminlerin ruhlarını alan rahmet melekleridir. Sâbihât, ilâhi emir ile ufuklardan gelip giderek iş yapan veya can alırken nefislerde dalgıç gibi dalıp yüzen meleklerdir. Sâbikât, kâfirlerin ruhlarını cehenneme, müminlerin ruhlarını cennete götürmek için yarışıp giden meleklerdir. Müdebbirât-ı emr ise, yüce Allah'ın, âlemin düzeninde emir altına verdiği, memur kıldığı işlerde, işi yönetip idare eden melekler, yahut meleklerin elçileridir.

2- İnsanların nefisleridir: Bunun da iki ayrı yorumu vardır. Birisi, bedenlerinden ayrılan erdemli nefisler ki alışıp kaynaştıkları ve hayır kazanmak için araçları ve binitleri olan bedenlerinin şiddetle her noktasından ayrılır ve bununla beraber melekler ve ruhlar âlemine arzu ve neşe ile çıkar, orada yüzer ve sonra geçip mukaddes bölgeye gider, sonra da şeref ve kudreti nedeniyle iş yöneten melekler sırasına ve hatta onlardan ileri geçerler. Çünkü ölümden sonra ruhların bu âlemde bile nice eser ve halleri görünür. Onların manevî ve ruhî özelliklerinden istifade edilir. İkincisi, ölümden önce bir tarikata katılarak ibadet edip nefis mücadelesi vermek suretiyle içini ve dışını temizleyen ve ilâhî bilgilerde yükselen erdemli nefisler denilmiştir ki, bunlar şehevi arzularından sıyrılır, mukaddes âlemin hasretini çeker. Olgunluklara yükselme mertebelerinde yüzer, sonra kusurlu ve eksik nefislerin terbiyecisi ve olgunlaştırıcısı olur.

3- Gâziler veya elleri veya atları ki, elleri silahlarını doldurur çeker, oklarını, mermilerini kolayca atarlar, karada ve denizde yüzer giderler, düşmanla savaşta yarışıp ileri geçerler, sonra onların işlerini yönetirler. Bu özellikler gazilerin atlarında da düşünülebilir. Şu kadar var ki, atların iş yöneticisi olmaları, sebebiyet alakası ile mecaz olur. Yani atlar iş çevirip yönetmeye sebep oldukları için, mecaz olarak onlara da iş çevirici denilebilir.

Meâlden bu üç mânâ anlaşılabilir.

4- Yıldızlar denilmiştir: Fakat bunlar hakkında "iş çevirici" nitelemesini yapmak doğru olmaz. Bu, yine melekler olmalıdır.

Bunları çeşitli şekillerde düşünmek isteyenler de olmuştur. En açığı melekler veya erdemli nefisler veya dilimizce daha kapsamlı olmak üzere kuvvetler demektir. Bunlara yemin edilerek kıyamet ve öldükten sonra dirilme olayının meydana geleceği vurgulu bir şekilde kesin olarak haber verilmiştir. (Bkz. Elmalılı, Tefsir, ilgili ayetlerin tefsiri)
Cebrail (as) Peygamber efendimizin dişi yere düşmesin diye yere en hızlı süratle inmesi doğru mu?

Melekler için insanlarda olduğu gibi zaman durumu yoktur. Bir anda istediği yere varabilir ve bunun için de bir zorluk çekmez. Cebrail (as)'ın hızla yere inmesi bir ifade biçimidir yani Cebrail (as)'ın Peygamberimize olan sevgisini ifade etme sadedinde böyle bir uslup kullanılmıştır.
Kuran okuyanın yanına melekler gelir mi? Günah işlenen yerden melekler uzaklaşır mı? Melekler bize dua eder mi? Ayet el- Kürsiyi okuyana koruyucu melek verilir mi?,
İnsanla İlgili Meleklerin başında Cebrâil (as) gelir. Vazifesi, İlâhî vahyi peygamberlere ulaştırmaktır. Bu sebeble, ona Vahiy meleği de denir. İnsanla alâkalı meleklerin diğer bir görevi de, Allah`ın Peygamberlerine ve salih kullarına kuvvet vermek, sıkıntılı ve üzüntülü zamanlarında onları teselli etmek, mâneviyatlarını yükseltmek, gerekirse fiilen yardım yapmaktır.

Asr-ı Saâdette cereyan eden Bedir, Uhud ve Huneyn harblerinde meleklerin mü`minlere fiilen yardım ettiklerini Kur`an bize haber vermektedir. İnsanla alâkalı meleklerin bir başka görevi de, insanlara iyi ve hayırlı şeyleri telkin etmek, böylece onların doğru yola girmelerini, ruhen yükselmelerini sağlamaktır.

1. Kur’an-ı Kerimin okunduğu yere melekler gelir.
Gece melekleri ile gündüz melekleri sabah ve ikindi namazlarında bir araya gelirler. Allah bu meleklere "kullarım ne yapıyorlar?" diye sorar. Melekler; "Onlara vardığımızda namaz kılıyorlardı, ayrıldığımızda da namaz kılıyorlardı" derler (Buhârî, Ezân, 31, Mevâkit, 16, Nesâî, Salât, 21). Bildiğiniz gibi namaz kılarken Kuran okunmaktadır.

"Allah evlerinden bir evde, Allah'ın kitabını okumak ve aralarında müzakere etmek için toplanan kimselerin üzerine sekine iner, onları rahmet kuşatır, melekler etraflarını sarar ve Allah onları kendi katında bulunanlara överek anlatır." (Ebû Davud, "Vitr", 14; Tirmizî, "Kur’ân", 10)

"Kur'ân'da mâhir olan (hıfzını ve okuyuşunu güzel yapan), Sefere denilen kerîm ve mutî meleklerle beraber olacaktır..." (Buhârî, "Tevhid," 52; Müslim, "Müsafirin," 244)

Ayrıca Hz. Peygamber, Kur’ân okuyan mü'mini hem kokusu hem de tadı güzel olan bir "meyveye" benzeterek (Buharî, "Et'ıme," 30; Müslim, "Müsafirîn," 243), onun meleklerle beraber olacağını da buyurmuştur. (Buharî, "Fedailü'l-Kur’ân," 17)

2. İste hayır ister günah işleyelim, “kiramen kâtibeyn=değerli iki kâtip”  ismindeki melekler her zaman bizimle birlikte bulunurlar. Çünkü bunların görevleri bizim yaptığımız işleri kayda geçirmektir. Bunun yanında “muakkıbat” olarak bilinen insana bir nevi koruma görevini yapan melekler de vardır. Bunların da görevleri süreklilik arz etmektedir. Ancak, -deyim yerindeyse- belli törenler ve ziyaretler için özel olarak gelen melekler, günahların işlendiği yerlere gitmezler. Bu günah sahnesi bitip, sevap sahnesi başladığı zaman yine gelebilirler.

3. Bu sorunun cevabını şu ayette bulmaktayız: “Arşı taşıyanlar ve onun etrafında bulunan melekler, hamd ile Rablerini tesbih edip O’na iman ederler. Ve müminlerin bağışlanmasını (şöyle) isterler: “Rabbimiz! Senin rahmetin ve ilmin her şeyi kuşatmıştır. O halde, tevbe edenleri ve yoluna uyanların günahlarını bağışla ve onları cehennem azabından koru!”(Mumin, 40/7).

4. Rivayet göre Hz. Peygamber(a.s.m) Ebu Hureyre’ye şu tavsiyede bulunmuştur:

“Yatağına girdiğinde ayete’l-Kürsiyi oku, Allah tarafından  senin için (sabaha kadar)sürekli yanında kalan bir koruma verilir ve sabaha kadar şeytan sana yaklaşmaz.” (Buharî, Fezailu’l-Kur’an, 10).